Η φράση «βλέπει το δέντρο αλλά χάνει το δάσος» είναι παροιμιώδης έκφραση που χρησιμοποιείται για κάποιον ο οποίος βλέπει τη λεπτομέρεια, εμμένει σ’ αυτήν, έχει δίκιο γι’ αυτήν, χάνει όμως την ουσία, η οποία περιλαμβάνει στην ευρύτητά της πολλές άλλες λεπτομέρειες και τις οποίες ο επιμένων αγνοεί, ενδεχομένως δεν να τις παραβλέπει σκοπίμως, αν και τις ξέρει, δεν τις υπολογίζει, αρνείται πεισματικά να κάνει χημική σύνθεση της οπτικής του με άλλες οπτικές, γεγονός που τον καθιστά μονοκόμματο, μονοδιάστατο, μονοσήμαντο, εν τέλει δε, αδιάφορο, αν όχι ανάξιο.
Σημαίνει δηλαδή ότι ο επιμένων που επικεντρώνεται στα επιμέρους, το κάνει σε τέτοιο βαθμό που του διαφεύγει το όλον.
Είναι μια ωραία μεταφορά σκηνής όπου κάποιος λόγω της κοντινής απόστασης που έχει από ένα δέντρο μπροστά του, είναι αδύνατο να δει πόσα δέντρα είναι πίσω από αυτό, μερικές φορές ολόκληρο δάσος.
Η έκφραση εμπεριέχει ένα μήνυμα ότι για να είναι κανείς αντικειμενικός στην κρίση του, πρέπει ν’ αποστασιοποιείται από το προφανές, ν’ απομακρύνεται από το κοντινό ή το οικείο, να βλέπει μακρύτερα στον χώρο και το χρόνο, έτσι ώστε να έχει ευρύτερη οπτική για τα πράγματα, να μη βλέπει μόνο το φαινόμενο, αλλά το νοούμενο, διότι αν εμμένει στο μικρό, χάνει το μεγαλύτερο, να βλέπει τον κόσμο από ψηλά, ώστε να τοποθετείται μεγάθυμα.
Αυτός που επιμένει να βλέπει το δέντρο μπροστά του και υποτάσσεται στην εικόνα του χωρίς να κοιτάει το δάσος όπου το δέντρο ανήκει, χωρίς να υποψιάζεται ότι με ένα μόνο βήμα αριστερά ή δεξιά θα δει να εκτείνεται το μεγάλο δάσος στον ορίζοντα, μπορεί να το κάνει από μικρόνοια ή βλακεία, μπορεί όμως και από δόλο. Μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους της συζήτησης από το όλον στο επιμέρους, από το γενικό στο ειδικό, από το μεγάλο στο μικρό, από το σημαντικό στο ασήμαντο, δηλαδή από το δάσος στο δέντρο, διαφεύγει από την λογική ανάγκη να ομολογήσει κάποια ενοχή, ώστε να ισορροπήσει η φυσική τάξη των πραγμάτων. Αθωώνει τον εαυτό του κι ενοχοποιεί τους γύρω του, γεγονός που τον καθιστά ελάχιστο στα μάτια των υπολοίπων.
Η παροιμιώδης αυτή έκφραση έχει πάρα πολλές εφαρμογές σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής.