Η έκφραση «πίνω το πικρό ποτήρι» αποτελεί εξέλιξη της παλαιότερης έκφρασης «πίνω το πικρό φαρμάκι» (που είναι μέσα στο ποτήρι).
«Πικρό ποτήρι ο χωρισμός
κι η μοναξιά φαρμάκι
τα πίνω μόνος κι έρημος
μέσα στο ταβερνάκι», τραγουδά ο Χρηστάκης σε στίχους Παναγιώτη Καμηλιέρη και μουσική σύνθεση Αντώνη Ρεπάνη.
Με τη λέξη «φαρμάκι» δεν υπονοείται το φάρμακο, αλλά το δηλητήριο.
Δηλητήριο ήταν το κώνειο που ήπιε ο Σωκράτης.
Οι φράσεις «πίνω το πικρό ποτήρι» και «πίνω το πικρό φαρμάκι» είναι παραλλαγές της παλαιότερης φράσης «πίνω το κώνειο».
Από την ειδησεογραφία αντλούμε την πρόταση που λέει: Ο Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε ότι είναι έτοιμος ακόμη και «να πιει το κώνειο» εάν πρόκειται έτσι να λυθεί το Κουρδικό πρόβλημα.
Το κώνειο ήταν δηλητήριο. Αυτό που ήπιε ο Σωκράτης το 399 π.Χ. όταν – μετά από μήνυση του ποιητή Μέλητου, του βυρσοδέψη Άνυτου και του ρήτορα Λύκωνα – το Δικαστήριο της Ηλιαίας τον καταδίκασε σε θάνατο.
Ο Αριστοφάνης μιλάει για την γυναίκα του Προίτου την Αντεία, η οποία «ήπιε το κώνειο». Ο ρήτορας Ανδοκίδης (415 π.Χ.) αναφέρει ότι «κώνειον πιόντες απέθανον».
«Αποθνήσκειν αναγκαζόμενος το κώνειον έπιε», γράφει ο Ξενοφών (401 π.Χ.) στα «Ελληνικά».
Ο πρώτος που αναφέρεται ότι «ήπιε το κώνειο» στην αρχαία Ελλάδα, ήταν ο στρατηγός και πολιτικός Θηραμένης, ο οποίος καταδικάστηκε σε θάνατο από τους Τριάκοντα Τυράννους. Δεύτερος (σύμφωνα με το ρήτορα Λυσία) ο Πολέμαρχος, το 411 π.Χ.
Ο Βρετανικός εξαναγκάστηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Νέρωνα «να πιει το κώνειο» και να πεθάνει.
Το φαρμάκι εμφανίζεται πολύ συχνά σε πολλά δημοτικά τραγούδια. Στην κονταρομαχία του Ερωτόκριτου με τον Ηράκλη Βιτσέντζος Κορνάρος γράφει:
«ο Ηράκλης απ’ την Έγριπον εσάλεψε δαμάκι,
γιατί επαραζαλίστηκε κ’ είναι να πιη φαρμάκι».
Όταν η φίλη του Διονύσιου Σολωμού Μαρία Παπαγεωργοπούλου, μαθαίνει ότι ο Βενετσιάνος πιανίστας που αγαπά, είναι παντρεμένος, αυτοκτονεί με δηλητήριο. Και ο εθνικός μας ποιητής έγραψε τότε την «Φαρμακωμένη»:
Συφορά! Σε θυμούμ’ εκαθόσουν
Στο πλευρό μου με πρόσωπο αχνό·
«Τι έχεις;» σούπα, και συ μ’ αποκρίθης:
«Θα πεθάνω, φαρμάκι θα πιώ».
Η τρέχουσα έννοια της έκφρασης «πίνω το πικρό ποτήρι» είναι: «Καταπίνω κάτι που δεν μου αρέσει καθόλου, αλλά δεν έχω άλλη επιλογή» ή «ανέχομαι κάτι πολύ δυσάρεστο, γιατί δε μπορώ κάνω αλλιώς».