Το όνομα «Οδυσσέας» σημαίνει «αυτός που διώκεται από τους θεούς». Οδυσσέας είναι εκείνος που «δεν θέλουν να τον βλέπουν στα μάτια τους» ούτε οι θεοί, ούτε οι άνθρωποι, ο καταραμένος, ο μισητός, ο αγανακτισμένος, ο οργισμένος, ο θυμωμένος. Οδυσσέας είναι «αυτός που υπέστη των οργή θεών και ανθρώπων».
Οδυσσέας είναι επίσης «αυτός που ΘΑ υποστεί την οργή θεών και ανθρώπων». Σ’ αυτήν την περίπτωση, η ονοματοδοσία εμπεριέχει μια προφητεία: Οδυσσέας είναι «αυτός που θα κουβαλήσει την οδύνη για να λυτρωθεί από αυτήν».
Το όνομα «Οδυσσέας» προέρχεται από το ρήμα «οδύσσομαι» (που συναντάται μονάχα ως απαρέμφατο μέσου αορίστου α΄: οδύσασθαι) και σημαίνει «διώκομαι». Σύμφωνα με το λεξικό Liddel&Scott, σημαίνει: Χολούμαι (δηλαδή: χολώνομαι, ενοχλούμαι), οργίζομαι εναντίον τινός, μέμφομαι, μισώ.
Ενδέχεται, το όνομα «Οδυσσέας» να προέρχεται από το ρήμα «οδυνάω» που σημαίνει: Προξενώ σε κάποιον πόνο ή λύπη, θλίβω. Εξ ου και οι λέξεις: Οδύνη, οδυνηρός κλπ. Μπορεί όμως – σύμφωνα με τον Μαρωνίτη – να προέρχεται και από το ρήμα «οδύομαι» που σημαίνει «είμαι οργισμένος, βαριά δυσαρεστημένος με κάποιον».
«Οδυσσέας» μπορεί να σημαίνει και «αυτός που έχει μέσα του την οδύνη» ή «αυτός που πολεμάει την οδύνη μέσα του» ή «αυτός που κουβαλάει την οδύνη του ανθρώπου» ή «αυτός που σταυρώνεται όπως ο Προμηθέας στον Καύκασο».
Οδυσσέας είναι ο βασιλιάς της Ιθάκης, γιος του Λαέρτη και της Αντίκλειας, σύζυγος της Πηνελόπης και πατέρας του Τηλέμαχου, αγαπημένος της θεάς Αθηνάς, ο ήρωας της Τροίας, οι περιπέτειες του οποίου αποτελούν την «Οδύσσεια» του Ομήρου.
Στην χριστιανική του εκδοχή ο Οδυσσέας γιορτάζει στις 7 Ιουλίου, όταν η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Αγίου Οδυσσέα του Νεομάρτυρα.