Το όνομα «Νίκος» είναι υποκοριστικό του ονόματος «Νικόλαος» που σημαίνει «αυτός που τιμά τη νίκη του λαού» ή «αυτός που χαρίζει τη νίκη στο λαό». Το όνομα «Νίκος» προέρχεται μάλλον από το ουσιαστικό «νίκος» που είναι μεταγενέστερος τύπος του ουσιαστικού «νίκη», το οποίο βγαίνει από το αρχαίο ρήμα «νίκημι» που σημαίνει «νικώ».
Σύμφωνα με το λεξικό της Άννας Τζιροπούλου – Ευσταθίου, «νικώ» σημαίνει «διά του νοός ίκω εις τον σκοπόν μου, εις την επικράτησιν». Δηλαδή: φτάνω στη νίκη χρησιμοποιώντας το νου μου, το μυαλό μου, όχι τα όπλα.
Γνωστή είναι η φράση του Ιωάννη Χρυσοστόμου: «Πού σου, θάνατε, το κέντρον; Πού σου, άδη, το νίκος;».
Ο Νικίας (469 – 413) ήταν Αθηναίος στρατηγός κατά την περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου.
Νικόλαος ήταν το όνομα ενός Σπαρτιάτη που τον έστειλαν οι συμπολίτες του στον Ξέρξη για να θανατωθεί, ώστε να εξαγνιστεί η πόλη τους από έγκλημα των Εφόρων, οι οποίοι είχαν πετάξει στον Καιάδα τους κήρυκες του Πέρση βασιλιά.
Το όνομα «Νίκος» είναι πέμπτο σε δημοφιλία όνομα στην Ελλάδα μετά από τα ονόματα: Γιώργος, Γιάννης, Κώστας, Δημήτρης.
Το όνομα «Νίκη» μπορεί να είναι θηλυκό του αρσενικού ονόματος «Νίκος», μπορεί όμως να κατάγεται και απευθείας από τη θεά Νίκη, διάσημο άγαλμα της οποίας είναι η «Νίκη της Σαμοθράκης» που φυλάσσεται στο Λούβρο. Αλλά και η παγκοσμίως γνωστή αθλητική φίρμα Nike προέρχεται από το όνομα της θεάς Νίκης.
Πολλά κύρια ονόματα και υποκοριστικά παράγονται από το όνομα «Νικόλαος»: Νίκος, Νικόλας, Νικολής, Νικολός, Νικολάκης, Νίκη, Νικολέτα, Νικολίτσα, Νικολίνα κλπ.
Η Εκκλησία γιορτάζει τη μνήμη του Αγίου Νικολάου στις 6 Δεκεμβρίου.
Ο Άγιος Νικόλας γεννήθηκε στη Λυκία (στη σημερινή Τουρκία) τον 3ο αιώνα. Βασανίστηκε από εικονολάτρες και πέθανε στις 6 Δεκεμβρίου 325. Τα λείψανά του, για να σωθούν από τους Σελτζούκους Τούρκους, μεταφέρθηκαν στη Βενετία, όπου βρίσκονται μέχρι σήμερα.
Είναι προστάτης του Πολεμικού και του Εμπορικού Ναυτικού και τον τιμούν ως πολιούχο οι πόλεις: Πάτρα, Κοζάνη, Πολύγυρος, Σητεία, Βόλος, Σύρος, Αλεξανδρούπολη και Γαλαξίδι.
Στην Δυτική παράδοση ο Άγιος Νικόλαος ταυτίζεται με τον «Αηβασίλη». Είναι ο Santa Claus, επειδή ήταν γνωστός για τις φιλανθρωπίες και τα δώρα που έκανε στους φτωχούς.