«Όπου γη και πατρίς» ή και (χάριν της ρίμας) «όπου γης και πατρίς», σημαίνει ότι πατρίδα του καθενός μπορεί να είναι ή να γίνει ο τόπος που ζει, ακόμα και αν κατάγεται από αλλού. Πατρίδα του δηλαδή μπορεί να είναι ο τόπος που γεννήθηκε ή ο τόπος στον οποίο εγκαταστάθηκε και ρίζωσε. Σημαίνει επίσης ότι ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει οπουδήποτε και ν’ αγαπήσει τον τόπο που ζει (ή θα ζήσει) σα να είναι αυτός ο τόπος της καταγωγής του.
«Όπου γης και πατρίς» λέγεται ακόμα για τους τσιγγάνους που είναι σαν τ’ αποδημητικά πουλιά. Μετακινούνται συνεχώς χωρίς να ριζώνουν πουθενά, πατρίδα τους είναι ο τόπος (η γη, το μέρος της γης) που διαμένουν σήμερα, κι ας μην είναι ο τόπος που ζούσαν χθες ή θα ζούνε αύριο.
Η φράση χρησιμοποιείται επίσης για να εκφράσει τον τυχοδιωκτισμό ενός ατόμου ή μιας κοινότητας ανθρώπων, ακόμα και μίας νομαδικής φυλής, που δεν δένονται με κανέναν τόπο, ούτε με τα ήθη και τα έθιμά του. Κι ακόμα για εκείνους που πάνε «όπου φυσά ο άνεμος», δεν έχουν σταθερές απόψεις, ούτε πεποιθήσεις, πάνε «με τα νερά των άλλων», είναι «αγόμενοι και φερόμενοι», συμπορεύονται με τις κυρίαρχες αντιλήψεις, «δεν έχουν ιερόν και όσιον».
«Όπου γης και πατρίς» χρησιμοποιείται μεταφορικά και για άτομα που δεν είναι σταθερά στην ερωτική ή την φιλική σχέση τους ή εκείνα που προσδίδουν εφήμερο χαρακτήρα σε αυτήν, «αλλάζουν τις γυναίκες (ή τους άνδρες) σαν τα πουκάμισα».
Η φράση «όπου γη και πατρίς» προέρχεται από έναν στίχο του Λατίνου ποιητή Μάρκου Πακούβιου (220 – 130 π.Χ) «όπου καλώς, εκεί η πατρίς» που σημαίνει «εκεί που περνάς καλά, εκεί είναι και η πατρίδα σου». Ο Κικέρων θεωρούσε ότι ο Πακούβιος ήταν ο μεγαλύτερος Ρωμαίος τραγωδός.
Είναι μια εκδοχή. Επικρατέστερη όμως εκδοχή είναι μάλλον ότι η φράση «όπου γη και πατρίς» προέρχεται από το απόφθεγμα του Περικλή που καταγράφει ο Θουκυδίδης στον «Επιτάφιο»: «Ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος». Η πρωτογενής εκείνη έννοια που καταγράφει ο Θουκυδίδης, δεν περιελάμβανε τις σημερινές ερμηνείες, αναφέρεται αποκλειστικά στους επιφανείς: Όπου και να ταφούν οι επιφανείς, όταν πεθάνουν, ακόμα και σε ξένη γη να ταφούν, τα έργα τους θα είναι ξακουστά σε όλους, όχι μόνο στον τόπο της καταγωγής τους, ούτε μόνο στον τόπο της ταφής τους, αλλά σε όλον τον κόσμο και σε όλους τους καιρούς.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Τί σημαίνει η φράση «δίνω γην και ύδωρ»;